§144. Глаголы на -μι. Общие сведения
§145. Презенсная система глаголов на -μι I группы
§146. Сравнительные предложения
Περὶ τοῦ Νείλου ποταμοῦ. Λυκοῦργος νόμον περὶ βασιλέων τίθησιν
§144. Глаголы на -μι. Общие сведения
Окончание -μι в форме 1-го л. ед. числа praes. ind. act. является формальным признаком 2-го спряжения, которое отличается от 1-го прежде всего отсутствием соединительных гласных — атематизмом.
Личные окончания в praes. ind. act. имеют некоторые отличительные особенности:
1. | 2. | 3. | |
S. | -μι | -ς | -σι(ν) |
Pl. | -μεν | -τε | -ασι(ν) |
Окончание в 3-м л. мн. числа исторических времен: имперфекта и аориста действительного залога -σαν.
Презенсная основа бывает двух типов: в единственном числе активного индикатива — сильная с долгим конечным гласным основы и в остальных формах — слабая с кратким гласным.
В зависимости от соотношения корня и презенсной основы глаголы II спряжения делятся на три группы (класса):
а) глаголы с удвоенной основой:
Корень | Презенсная основа | |||
слабая | сильная | |||
τίθημι δίδωμι ἵημι ἵστημι | класть давать посылать ставить | θε δο ἑ στα | τιθε διδο ἱε ἱστα | τιθη διδω ἱη ἱστη |
Удваивается начальных согласный корня при помощи соединительного гласного ι. В простейшем виде происходит в глаголе δίδωμι; в глаголе τίθημι начальный придыхательный θ при удвоении в результате диссимиляции превращается в соответствующий глухой τ; в глаголах ἵημι и ἵστημι вместо удвоения имеется густое придыхание на йоте. Такого же типа удвоение наблюдается в некоторых глаголах 1-го спряжения (γιγνώσκω, μιμνήσκω, τιτρώσκω).
б) глаголы, у которых презенсная основа образуется при помощи суффикса νυ (§157);
в) глаголы, у которых презенсная основа совпадает с корнем (§§ 125, 160).
§145. Презенсная система глаголов на -μι I группы
Варианты основы и особые личные окончания существуют только в активе.
Activum | ||||
Praesens indicativi | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τί-θη-μι τί-θη-ς τί-θη-σι(ν) τί-θε-μεν τί-θε-τε τι-θέ-ασι(ν) | ἵ-η-μι ἵ-η-ς ἵ-η-σι(ν) ἵ-ε-μεν ἵ-ε-τε ἱ-ᾶσι(ν) | δί-δω-μι δί-δω-ς δί-δω-σι(ν) δί-δο-μεν δί-δο-τε δι-δό-ασι(ν) | ἵ-στη-μι ἵ-στη-ς ἵ-στη-σι(ν) ἵ-στα-μεν ἵ-στα-τε ἱ-στᾶσι(ν) |
Imperfectum indicativi | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | ἐ-τί-θη-ν ἐ-τί-θει-ς ἐ-τί-θει ἐ-τί-θε-μεν ἐ-τί-θε-τε ἐ-τί-θε-σαν | ἵ-ει-ν ἵ-ει-ς ἵ-ει ἵ-ε-μεν ἵ-ε-τε ἵ-ε-σαν | ἐ-δί-δου-ν ἐ-δί-δου-ς ἐ-δί-δου ἐ-δί-δο-μεν ἐ-δί-δο-τε ἐ-δί-δο-σαν | ἵ-στη-ν ἵ-στη-ς ἵ-στη ἵ-στα-μεν ἵ-στα-τε ἵ-στα-σαν |
Conjunctivus | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τι-θῶ τι-θῇ-ς τι-θῇ τι-θῶ-μεν τι-θῆ-τε τι-θῶ-σι(ν) | ἱ-ῶ ἱ-ῇ-ς ἱ-ῇ ἱ-ῶ-μεν ἱ-ῆ-τε ἱ-ῶ-σι(ν) | δι-δῶ δι-δῷ-ς δι-δῷ δι-δῶ-μεν δι-δῶ-τε δι-δῶ-σι(ν) | ἱ-στῶ ἱ-στῇ-ς ἱ-στῇ ἱ-στῶ-μεν ἱ-στῆ-τε ἱ-στῶ-σι(ν) |
Optativus | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τι-θε-ίη-ν τι-θε-ίη-ς τι-θε-ίη τι-θεῖ-μεν τι-θεῖ-τε τι-θεῖ-ε-ν | ἱ-ε-ίη-ν ἱ-ε-ίη-ς ἱ-ε-ίη ἱ-εῖ-μεν ἱ-εῖ-τε ἱ-εῖ-ε-ν | δι-δο-ίη-ν δι-δο-ίη-ς δι-δο-ίη δι-δοῖ-μεν δι-δοῖ-τε δι-δοῖ-ε-ν | ἱ-στα-ίη-ν ἱ-στα-ίη-ς ἱ-στα-ίη ἱ-σταῖ-μεν ἱ-σταῖ-τε ἱ-σταῖ-ε-ν |
Infinitivus | ||||
τι-θέ-ναι | ἱ-έ-ναι | δι-δό-ναι | ἱ-στά-ναι | |
Imperativus | ||||
S. 2. 3. Pl. 2. 3. | τί-θει τι-θέ-τω τί-θε-τε τι-θέ-ντων | ἵ-ει ἱ-έ-τω ἵ-ε-τε ἱ-έ-ντων | δί-δου δι-δό-τω δί-δο-τε δι-δό-ντων | ἵ-στη ἱ-στά-τω ἵ-στα-τε ἱ-στά-ντων |
Participium | ||||
τι-θείς τι-θεῖσα τι-θέν (τιθέντος, τιθείσης) | ἱ-είς ἱ-εῖσα ἱ-έν (ἱέντος, ἱείσης) | δι-δούς δι-δοῦσα δι-δόν (διδόντος, διδούσης) | ἱ-στάς ἱ-στᾶσα ἱ-στάν (ἱστάντος, ἱστάσης) |
В презенсе в ед. числе — сильный вариант основы, во мн. числе — слабый. В имперфекте в ед. числе у глаголов τίθημι и ἵστημι сильный вариант основы, у глаголов δίδωμι и ἵημι — образования по типу слитных глаголов на έω (§111) и όω (§114). В конъюнктиве последние гласные звуки основы сливаются с долгими соединительными гласными η и ω. Признак оптатива йота сливается с конечными гласными основы в дифтонги; во мн. числе тоже бывает суффикс ιη (-ίημεν, -ίητε, -ίησαν). В императиве во 2-м л. ед. числа у глаголов τίθημι, ἵημι, δίδωμι — образования по типу слитных глаголов; в глаголе ἵστημι — сильная основа без окончания; в остальных формах окончания присоединяются непосредственно к основе. В инфинитиве окончание -ναι, ударение находится на слоге, составляющем корень. Причастие образуется при помощи суффикса ντ (ср. §§ 44, 120, 132, 133).
Activum | ||||
Praesens indicativi | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τί-θε-μαι τί-θε-σαι τί-θε-ται τι-θέ-μεθα τί-θε-σθε τί-θε-νται | ἵ-ε-μαι ἵ-ε-σαι ἵ-ε-ται ἱ-έ-μεθα ἵ-ε-σθε ἵ-ε-νται | δί-δο-μαι δί-δο-σαι δί-δο-ται δι-δό-μεθα δί-δο-σθε δί-δο-νται | ἵ-στα-μαι ἵ-στα-σαι ἵ-στα-ται ἱ-στά-μεθα ἵ-στα-σθε ἵ-στα-νται |
Imperfectum indicativi | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | ἐ-τι-θέ-μην ἐ-τί-θε-σο ἐ-τί-θε-το ἐ-τι-θέ-μεθα ἐ-τί-θε-σθε ἐ-τί-θε-ντο | ἱ-έ-μην ἵ-ε-σο ἵ-ε-το ἱ-έ-μεθα ἵ-ε-σθε ἵ-ε-ντο | ἐ-δι-δό-μην ἐ-δί-δο-σο ἐ-δί-δο-το ἐ-δι-δό-μεθα ἐ-δί-δο-σθε ἐ-δί-δο-ντο | ἱ-στά-μην ἵ-στα-σο ἵ-στα-το ἱ-στά-μεθα ἵ-στα-σθε ἵ-στα-ντο |
Conjunctivus | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τι-θῶ-μαι τι-θῇ τι-θῆ-ται τι-θώ-μεθα τι-θῆ-σθε τι-θῶ-νται | ἱ-ῶ-μαι ἱ-ῇ ἱ-ῆ-ται ἱ-ώ-μεθα ἱ-ῆ-σθε ἱ-ῶ-νται | δι-δῶ-μαι δι-δῷ δι-δῶ-ται δι-δώ-μεθα δι-δῶ-σθε δι-δῶ-νται | ἱ-στῶ-μαι ἱ-στῇ ἱ-στῆ-ται ἱ-στώ-μεθα ἱ-στῆ-σθε ἱ-στῶ-νται |
Optativus | ||||
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | τι-θεί-μην τι-θεῖ-ο τι-θεῖ-το τι-θεί-μεθα τι-θεῖ-σθε τι-θεῖ-ντο | ἱ-εί-μην ἱ-εῖ-ο ἱ-εῖ-το ἱ-εί-μεθα ἱ-εῖ-σθε ἱ-εῖ-ντο | δι-δοί-μην δι-δοῖ-ο δι-δοῖ-το δι-δοί-μεθα δι-δοῖ-σθε δι-δοῖ-ντο | ἱ-σταί-μην ἱ-σταῖ-ο ἱ-σταῖ-το ἱ-σταί-μεθα ἱ-σταῖ-σθε ἱ-σταῖ-ντο |
Infinitivus | ||||
τί-θε-σθαι | ἵ-ε-σθαι | δί-δο-σθαι | ἵ-στα-σθαι | |
Imperativus | ||||
S. 2. 3. Pl. 2. 3. | τί-θε-σο τι-θέ-σθω τί-θε-σθε τι-θέ-σθων | ἵ-ε-σο ἱ-έ-σθω ἵ-ε-σθε ἱ-έ-σθων | δί-δο-σο δι-δό-σθω δί-δο-σθε δι-δό-σθων | ἵ-στα-σο ἱ-στά-σθω ἵ-στα-σθε ἱ-στά-σθων |
Participium | ||||
τι-θέ-μενος, -η, -ον | ἱ-έ-μενος, -η, -ον | δι-δό-μενος, -η, -ον | ἱ-στά-μενος, -η, -ον |
В медиально-пассивом залоге основа имеет только слабый вариант. Окончания присоединяются непосредственно к основе. Окончания 2-го л. ед. числа -σαι и -σο в индикативе и императиве остаются в первоначальном (неслитном) виде, как в перфекте и плюсквамперфекте медиально-пассивного залога в I спряжении (§130).
Если глаголы ἵημι и ἵστημι имеют приставку, то при определении формы необходимо учитывать не только отпадение конечного гласного пирставки (элизию — §18), но и переход взрывных звуков в придыхательную степень, например: ἀφ-ίημι (=ἀπο-ἵημι) отпускать, ὑφ-ίστημι (=ὑπο-ἵστημι) подставлять. Так нужно поступать вообще с любым глаголом, корень которого начинается с придыхательного согласного или с гласного с густым придыханием.
§146. Сравнительные предложения
Сравнительные предложения вводятся союзами ὡς, ὥσπερ, ὅπως как, каким образом, подобно тому как, словно; наречиями ὅσον насколько, ὅσῳ чем и т. п. В управляющем предложении им могут соответствовать указательные наречия: οὕτως, ὧδε так, таким образом, τοσοῦτον настолько, τοσούτῳ тем.
В сравнительном предложении употребляются такое время и наклонение, какие по общему смыслу были бы в предложении независимом. Например: σοὶ θεοὶ πόροιεν, ὡς ἐγὼ θέλω да вознаградят тебя боги, как я желаю; ὡς γιγνώσκεις, οὕτω ποιεῖς как ты знаешь, так и делаешь.
Следует не забывать многозначности союза ὡς: помимо сравнительных, он может присоединять предложения причины (§143), цели (§122), времени (§141), следствия (§148).
Ὁ Νεῖλος ποταμὸς ἐκ Αἰθιοπίας ῥέων ἐξίησιν εἰς τὴν θάλατταν δυοῖν στομάτοιν (dualis), τὸ δὲ πάλαι ἑπτὰ στόμασιν ἐξίει· ἄλλοι δὲ ποταμοὶ διὰ τῆς Αἰγύπτου οὐ ῥέουσιν. Κατ' ἔτος οὖν ὁ Νεῖλος ὕδωρ ἐπὶ γῆν ἱεὶς καὶ πηλὸν καταλείπων τοὺς ἀγροὺς παμφορωτάτους τίθησιν· λέγουσι δὲ καὶ τὸ ὕδωρ, ὃ τὰ φρέατα τὰ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ καὶ τὰ ἐν τῇ Λιβυκῇ ἐρήμῳ ἀνίησιν, ἐκ τοῦ Νείλου ποταμοῦ ῥεῖν· ὅπου δ' ἂν πηγαὶ ὕδωρ ἀνιῶσιν, ἡ γῆ πολλὰ δένδρα καὶ καρποὺς φέρει.
Λυκοῦργος νόμον περὶ βασιλέων τίθησιν
Λυκοῦργος ἔταξε θύειν βασιλέα ὑπὲρ τῆς πόλεως καὶ ἡγεῖσθαι τῆς στρατιᾶς. Οἱ δὲ βασιλεῖς ἐλάμβανον καὶ γέρα ἀπὸ τῶν θυομένων καὶ γῆν ἐν πολλαῖς τῶν περιοίκων πόλεων· ἐπὶ δὲ δείπνῳ δυοῖν μέροιν ἐτιμῶντο, ἵνα διαδιδοῖεν ἄλλοις, οὓς βούλοιντο τιμάν. Πάντες δ' ὑπανίσταντο βασιλεῖ, οἱ δ' ἔφοροι οὔ· καὶ ὅρκους ἀλλήλοις ἐδίδοσαν ἔφοροί τε καὶ βασιλεῖς, ὁ μὲν βασιλεὺς κατὰ τοὺς τῆς πόλεως νόμους βασιλεύσειν, οἱ δ' ἔφοροι τὴν βασιλείαν φυλάξειν. Αὐταὶ μὲν τιμαὶ ζῶντι βασιλεῖ ἐδίδοντο, τελευτήσαντα δὲ ὡς ἥρωα ἐτίμων.
1. Ἤδη Ἀναξαγόρας ὁ φιλόσοφος ἐδίδασκε τὸν ἥλιον τῇ σελήνῃ ἐντιθέναι τὸ φῶς. 2. Οἱ νόμοι τοιοῦτοί εἰσιν, οἷοι οἱ τιθέντες. 3. Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων μέτρον εὐδαιμονίας τὰς τῆς γαστρὸς ἡδονὰς τίθενται. 4. Ἐκοσμήθη ἡ Ὀλυμπία ἐκ τοῦ πλήθους ἀναθημάτων, ἅπερ ἐκ πάσης ἐνετίθεντο τῆς Ἑλλάδος. 5. Οἱ παλαιοὶ τοῖς νεκροῖς ὀβολὸν εἰς τὸ στόμα κατετίθεσαν, ἵνα διδοῖεν Χάρωνι. 6. Ἡ μωρία δίδωσι ἀνθρώποις κακά. 7. Δὶς δίδως, ἐὰν ταχέως διδῷς. 8. Δίκην διδοίη ὁ τὴν πατρίδα προδιδούς. 9. Ἀργύρου οὐκ ἦν ποτε οὔτε χρυσοῦ νόμισμα, ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι ἀντεδίδοσαν βοῦς καὶ ἀνδράποδα καὶ ἀγρὸν καὶ ἄργυρον καὶ χρυσόν. 10. Ἡρακλῆς λέγεται φυτεῦσαι Ὀλυμπίασιν ἐλαίαν, ἀφ' ἧς οἱ στέφανοι τοῖς νικήσασιν ἐδίδοντο. 11. Οὐ πάντες ἐξιᾶσιν εἰς πόντον ῥόοι. 12. Ἐν τῇ Κορίνθου ἀγορᾷ ᾠκοδόμηται κρήνη καὶ Ποσειδῶν ἐπ' αὐτῇ χαλκοῦς καὶ δελφὶς ὑπὸ τοῖς ποσίν ἐστι τοῦ Ποσειδῶνος, ἀφιεὶς ὕδωρ. 13. Καταλυθέντος τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου ὀλιγαρχίαι ἐν ταῖς πλείσταις τῆς Ἑλλάδος πόλεσι καθίσταντο. 14. Καθιστάσθω ἕκαστος εἰς τὴν ἑαυτοῦ τάξιν. 15. Θησεὺς τὸν δῆμον κύριον τῆς πολιτείας καθίστησιν. 16. Δημόκριτος ὑποτίθεται τάς τε ἀτόμους καὶ τὸ κενόν· αὐταὶ δὲ δίνῃ φερόμεναι συνίστανται καὶ διΐστανται. 17. Λύσανδρος ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἐμισεῖτο, ὅτι πασῶν τῶν πόλεων, ὧντινων κρατήσαι, ἁρμοστὰς προίστη καταλύσας τὰς δημοκρατίας. 18. Πυθαγόρας εἶπεν, ὅτι ἡ ψυχὴ μεθισταῖτο εἰς ἄλλα σώματα. 19. Ὅσῳ μάλλον ὁ Κλέων ὑπέφευγε τὸν πλοῦν, τόσῳ (μᾶλλον) ἐπεκελεύοντο τῷ Νικίᾳ παραδιδόναι τὴν ἀρχήν. 20. Οἱ Ἀθηναῖοι, ὡς συγγραφεῖς λέγουσιν, μετὰ τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην πολλὰ πλοῖα παρεσκευάζοντο.
Упражнения. Определить глагольные формы, восстановить приставки в неассимилированном виде: ἀνετίθει, παρατίθετε (2), προδίδου, προεδίδου, προδιδούς, καθίεσθε (3), ἐφίεντο, ὑφίει (2), ἀφιέντων (2), μεθίσταμεν (2), διίστη (2), περιιστάναι, ἀνθισταῖτο.