Занятие 34


§147. Aoristus activi и medii глаголов на -μι I группы
§148. Предложения следствия
Γέρων καὶ Θάνατος. Περὶ Πανδώρας

§147. Aoristus activi и medii глаголов на -μι I группы

Activum
Indicativus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
ἔ-θη-κα
ἔ-θη-κα-ς
ἔ-θη-κε(ν)
ἔ-θε-μεν
ἔ-θε-τε
ἔ-θε-σαν
ἧ-κα
ἧ-κα-ς
ἧ-κε(ν)
εἷ-μεν
εἷ-τε
εἷ-σαν
ἔ-δω-κα
ἔ-δω-κα-ς
ἔ-δω-κε(ν)
ἔ-δο-μεν
ἔ-δο-τε
ἔ-δο-σαν
ἔ-στη-ν
ἔ-στη-ς
ἔ-στη
ἔ-στη-μεν
ἔ-στη-τε
ἔ-στη-σαν
ἔ-στη-σα
ἔ-στη-σα-ς
ἔ-στη-σε(ν)
ἐ-στή-σα-μεν
ἐ-στή-σα-τε
ἔ-στη-σα-ν
Conjunctivus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
θῶ
θῇς
θῇ
θῶ-μεν
θῆ-τε
θῶ-σι(ν)

ᾗ-ς

ὧ-μεν
ἧ-τε
ὧ-σι(ν)
δῶ
δῷ-ς
δῷ
δῶ-μεν
δῶ-τε
δῶ-σι(ν)
στῶ
στῇ-ς
στῇ
στῶ-μεν
στῆ-τε
στῶ-σι(ν)
στή-σ-ω
στή-σ-ῃ-ς
στή-σ-ῃ
στή-σ-ω-μεν
στή-σ-η-τε
στή-σ-ω-σι(ν)
Optativus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
θε-ίη-ν
θε-ίη-ς
θε-ίη
θε-ῖ-μεν
θε-ῖ-τε
θε-ῖ-εν
ε-ἵη-ν
ε-ἵη-ς
ε-ἵη
ε-ἷ-μεν
ε-ἷ-τε
ε-ἷ-εν
δο-ίη-ν
δο-ίη-ς
δο-ίη
δο-ῖ-μεν
δο-ῖ-τε
δο-ῖ-εν
στα-ίη-ν
στα-ίη-ς
στα-ίη
στα-ῖ-μεν
στα-ῖ-τε
στα-ῖ-εν
στή-σ-αι-μι
στή-σ-αι-ς
στή-σ-αι
στή-σ-αι-μεν
στή-σ-αι-τε
στή-σ-αι-εν
Imperativus
S. 2.
3.
Pl. 2.
3.
θέ-ς
θέ-τω
θέ-τε
θέ-ντων
ἕ-ς
ἕ-τω
ἕ-τε
ἕ-ντων
δό-ς
δό-τω
δό-τε
δό-ντων
στῆ-θι
στή-τω
στῆ-τε
στά-ντων
στῆ-σ-ον
στη-σά-τω
στή-σα-τε
στη-σά-ντων
Infinitivus
 θεῖ-ναιεἷ-ναιδοῦ-ναιστῆ-ναιστῆ-σαι
Participium
 θείς
θεῖσα
θέν
(θέντος)
εἵς
εἷσα
ἕν
(ἕντος)
δούς
δοῦσα
δόν
(δόντος)
στάς
στᾶσα
στάν
(στάντος)
στή-σα-ς
στή-σα-σα
στῆ-σα-ν
(στή-σα-ντος)

В глаголах τίθημι, ἵημι, δίδωμι в ед. числе индикатива к сильной основе присоединяется суффикс κ и окончания сигматического аориста; во мн. числе индикатива, а также в императиве, инфинитиве и причастии окончания присоединяются непосредственно к слабой основе. В глаголе ἵημι во мн. ч. индикатива εἵμην получилось из ἑ-έ-μην. В конъюнктиве — обычные η и ω, в оптативе — ι/ιη, и во мн. числе оптатива бывает суффикс ιη, например: θείημεν, θείητε, θείησαν. Инфинитив образуется при помощи окончания -έναι. В императиве при наличии приставки ударение падает именно на нее, например: συντίθημι складывать — σύνθες, ἀποδίδωμι отдавать — ἀπόδος. Глагол ἵστημι имеет две формы активного аориста: корневую (атематическую) форму с непереходным значением ἔστην я стал (ср. ἔβην §142) и сигматическую форму с переходным значением ἔστησα я поставил.

Activum
Indicativus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
ἐ-θέ-μην
ἔ-θου
ἔ-θε-το
ἐ-θέ-μεθα
ἔ-θε-σθε
ἔ-θε-ντο
εἵμην
εἷ-σο
εἷ-το
εἵ-μεθα
εἷ-σθε
εἷ-ντο
ἐ-δό-μην
ἔ-δου
ἔ-δο-το
ἐ-δό-μεθα
ἔ-δο-σθε
ἔ-δο-ντο
ἐ-στη-σά-μην
ἐ-στή-σω
ἐ-στή-σα-το
ἐ-στη-σά-μεθα
ἐ-στή-σα-σθε
ἐ-στή-σα-ντο
Conjunctivus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
θῶ-μαι
θῇ
θῆ-ται
θώ-μεθα
θῆ-σθε
θῶ-νται
ὧ-μαι

ἧ-ται
ὥ-μεθα
ἧ-σθε
ὧ-νται
δῶ-μαι
δῷ
δῶ-ται
δώ-μεθα
δῶ-σθε
δῶ-νται
στή-σ-ω-μαι
στή-σ-ῃ
στή-σ-η-ται
στη-σ-ώ-μεθα
στή-σ-η-σθε
στή-σ-ω-νται
Optativus
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
θε-ί-μην
θε-ῖ-ο
θε-ῖ-το
θε-ί-μεθα
θε-ῖ-σθε
θε-ῖ-ντο
ε-ἵ-μην
ε-ἷ-ο
ε-ἷ-το
ε-ἵ-μεθα
ε-ἷ-σθε
ε-ἷ-ντο
δο-ί-μην
δο-ῖ-ο
δο-ῖ-το
δο-ί-μεθα
δο-ῖ-σθε
δο-ῖ-ντο
στη-σ-αί-μην
στή-σ-αι-ο
στή-σ-αι-το
στη-σ-αί-μεθα
στή-σ-αι-σθε
στή-σ-αι-ντο
Imperativus
S. 2.
3.
Pl. 2.
3.
θοῦ
θέ-σθω
θέ-σθε
θέ-σθων
οὗ
ἕ-σθω
ἕ-σθε
ἕ-σθων
δοῦ
δό-σθω
δό-σθε
δό-σθων
στῆ-σαι
στη-σά-σθω
στή-σα-σθε
στη-σά-σθων
Infinitivus
 θέ-σθαιἕ-σθαιδό-σθαιστή-σα-σθαι
Participium
 θέ-μενοςἕ-μενοςδό-μενοςστη-σά-μενος

Аористные формы глаголов τίθημι, ἵημι, δίδωμι образуются атематически и в общем соответствуют презенсным, только отсутствует удвоение. Глагол ἵστημι имеет сигматический медиальный аорист переходного значения. Формы 2-го л. ед. числа индикатива ἔθου, ἔδου, ἐστήσω, конъюнктива θῇ, ᾗ, δῷ и императива θοῦ, οὗ, δοῦ образовались в результате выпадения сигмы и слияния гласных. Если приставка в первых трех глаголах односложная, то ударение в императиве падает на корень: συντίθημι — συνθοῦ, если двусложная, то ударение находится именно на ней: ἀποδίδωμι — ἀπόδου.

§148. Предложения следствия

Предложения следствия воодятся союзом ὥστε (реже ὡς) что, так что, чтобы; в управляющем предложении этому союзу могут соответствовать указательные местоимения и наречия τοιοῦτος, τοσοῦτος такой, οὕτω(ς) так.

Следствие фактическое выражает индикатив, причем время употребляется такое, какое было бы по общему смыслу в предложении независимом, например: ὁ ῎Ατλας τὸ ὄρος οὕτως ὑψηλόν ἐστι, ὥστε ἐλέγετο ταῖς κορυφαῖς ψαύειν τοῦ οὐρανοῦ года Атлас так высока, что, как говорят, вершинами касается неба.

Следствие предполагаемое или преднамеренное выражают инфинитивные обороты или один инфинитив, например: οὐκ ἔχομεν ἀργύριον ὥστε ἀγοράζειν τὰ ἐπιτήδεια у нас нет денег, чтобы купить провиант.

Отрицание при индикативе οὐ, в остальных случаях μή.

В зависимости от глаголов ποιέω делать, заставлять, διαπράττομαι добиваться следствие выражается только инфинитивным оборотом, например: ἥλιος ποιεῖ πάντα θάλλειν солнце заставляет все цвести (= делает так, что все цветет); διεπράξατο μὴ διδόναι δίκην он добился того, чтобы не отвечать по суду.

Следствие возможное и нереальное выражают в сочетании с частицей ἄν оптатив, инфинитив, индикатив, например: ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγήσω πολέμου ἐργαστήριον εἶναι (всюду) заготовлялось оружие, так что можно было подумать, что город — это в сущности военная мастерская.

Оттенок следствия имеет инфинитив, зависящий от выражения οἷός τε εἰμι я могу, способен (досл.: я таков, что...), например: οὐχ οἷοί τε ἦσαν αὐτοὶ ποιῆσαι они не были в соотоянии сделать (это).

Γέρων καὶ Θάνατος

Γέρων ποτὲ ξύλα τεμὼν ἐξ ὄρους κἀπὶ (=καὶ ἐπὶ) τῶν ὤμων ἀράμενος, ἐπειδὴ πολλὴν ὁδὸν ἐπηχθισμένος ἐβάδιζεν, ἀπειρηκὼς ἀπέθετό τε καὶ ξύλα, καὶ τὸν Θάνατον ἐλθεῖν ἐπεκαλεῖτο. Τοῦ δὲ Θανάτου εὐθὺς ἐπιστάντος καὶ τὴν αἰτίαν πυνθανομένου, δι' ἣν αὐτὸν καλοίη, ὁ γέρων ἔφη· «Ἵνα τὸ φορτίον ἄρας ἐπιθῇς μοι».

Ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος, φιλόζωος ὤν, κἂν (=καὶ ἐὰν) μυρίοις κινδύνοις περιπεσὼν δοκῇ θανάτου ἐπιθυμεῖν, ὅμως τὸ ζῆν πολὺ πρὸ θανάτου αἱρεῖται.

Περὶ Πανδώρας

Ἐπεὶ Προμηθεὺς κλέψας τὸ πῦρ ἐξ ἡλίου τοῖς ἀνθρώποις μετέδωκεν, Ζεὺς ὀργισθεὶς ἐκέλευσεν Ἥφαιστον ἐκ γῆς παρθένον καλὴν πλάσαι· ἡ μὲν Ἀθηνᾶ ἔδωκεν αὐτῇ τέχνας, Ἀφροδίτη δὲ χάριν, Ἑρμῆς δὲ γλῶτταν· καὶ πάντες οἱ θεοὶ καὶ πᾶσαι αἱ θεαὶ ἐκόσμησαν δῶρα δόντες τὴν γυναῖκα κάλλιστα· διὰ ταῦτα Πανδῶρα ἐκαλεῖτο. Ταύτην δὲ τὴν παρθένον Ἑρμῆς Διὸς κελεύσαντος πρὸς Ἐπιμηθέα, Προμηθέως ἀδελφόν, προσήγαγεν· ὁ δ' οὐ πειθόμενος τῇ Προμηθέως βουλῇ, τὴν Πανδώραν ὡς γυναῖκα ἐδέξατο· ἡ δὲ παρθένος ἐν πίθῳ πάντα τὰ κακὰ ἐφόρει καὶ ἐξ αὐτὸς Διὸς κελεύσαντος ὑφ' Ἡφαίστου ἐν Καυκάσῳ τῷ ὄρει προσηλώθη· ἀετὸς δὲ καθ' ἡμέραν τὸ ἧπαρ αὐτοῦ κατήσθιεν. Τέλος δὲ Ἡρακλῆς τὸν ἀετὸν κατατοξεύσας Προμηθέα ἔλυσεν.

1. Σόλων νόμον ἔθηκε τὸν αὐτοῦ τέκνα ἀποδόμενον δίκην δοῦναι μεγάλην. 2. Ῥᾷον ἐξ ἀγαθοῦ θεῖναι κακὸν, ἢ ἐκ κακοῦ ἐσθλόν. 3. «Ὁ θεός, — ἔφη Σωκράτης, — ἀνθρώποις ἐπ' ὠφελείᾳ προσέθηκε δι' ὧν αἰσθάνονται ἕκαστα, ὀφθαλμοὺς μὲν ὥσθ' ὁρᾶν τὰ ὁρατά, ὦτα δὲ ὥστ' ἀκούειν τὰ ἀκουστά». 4. Κατέκαυσαν οἱ Ἕλληνες τὰς κώμας, ὅπως φόβον ἐνθεῖεν τοῖς βαρβάροις. 5. Λάκαινα πρὸς τὸν υἱὸν λέγοντα μικρὸν ἔχειν ξίφος ἔλεγεν· «Βῆμα πρόσθες». 6. Οἰ Ἐφέσιοι πολιορκούμενοι ὑπὸ Κροίσου ἀνέθεσαν τὴν πόλιν τῇ Ἀρτέμιδι. 7. Κῦρος τοῖς στρατιώταις οὐκ ἠβούλετο ἐφεῖναι τὰς πόλεις ἁρπάσαι. 8. Ἐλευθέρους ἀφῆκε πάντας ἡ φύσις, οὐδένα δὲ δοῦλον πεποίηκεν. 9. Τῷ κυνὶ κρέας ἀφέντι διπλοῦν λαβεῖν μάτην ἐπιθυμοῦντι ὀρθῶς ὁμοιωθήσεται ὁ κενῶν ἐλπίδων ἐφιέμενος. 10. Μίνως καὶ Ῥαδάμανθυς οἱ ἐν ῞Αιδου κριταὶ τοὺς πονηροὺς καταδικασθέντας ταῖς Ἐρινύσι παραδόντες εἰς τὴν τῶν ἀσεβῶν χώραν ἐφιᾶσιν. 11. Κλεινὸν τὸ τοῦ Ἀρχιμέδους· «Δός που στῶ, καὶ κινῶ τὴν γῆν». 12. Γοργὼ ἡ Λακεδαιμονία, Λεωνίδου γυνή, τῷ υἱῷ ἐπὶ στρατείαν πορευομένῳ τὴν ἀσπίδα παραδοῦσα ἔλεγεν· «Ἢ ταύτην ἢ ἐπὶ ταύτης». 13. Διογένει ἡλιουμένῳ Ἀλέξανδρος ἐπιστὰς ἔλεγεν· «Αἴτησόν με, ὃ θέλεις». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Μικρὸν ἀπὸ τοῦ ἡλίου μετάστηθι». 14. Οἱ Ἀθηναῖοι τὸ Πείραιον ἐμπόριον ἐν μέσῳ τῆς Ἑλλάδος κατεστήσαντο. 15. Οἱ Ὑρκάνιοι ἀπὸ τῶν Ἀσσυρίων πρὸς Κῦρον ἀπέστησαν. 16. Λακεδαιμόνιοι εἰς τοῦτ' ἀπληστίας ἦλθον, ὥστ' οὐκ ἐξήρκεσεν αὐτοῖς ἔχειν τὴν κατὰ γῆν ἀρχήν. 17. Ἀργύριον οὐδείς πω οὕτω πολὺ ἐκτήσατο, ὥστε μὴ ἔτι προσδεῖσθαι. 18. Πλοῖα τοῖς πολεμίοις παρῆν, ὥστε θαλάττης ἐκράτουν ἄν, εἰ σιτηρέσια αὐτοῖς ἱκανὰ ὑπῆρχεν. 19. Θεμιστοκλῆς ἐποίησε τὴν πόλιν φιλεῖν αὐτόν. 20. Οὐχ οἷόν τε ἦν διώκειν τοὺς βαρβάρους. 21. Ἀφεὶς τὰ φανερὰ μὴ δίωκε τἀφανῆ.

Упражнения. Определить части речи и их формы: ἤ, ἦ, ἡ, ᾖ, ἥ, ᾗ, ὦ, ὧ, ᾧ, ὠσί, ὦσι, ὧσι, ὡς. Просклонять причастия θείς, θεῖσα, θέν; δούς, δοῦσα, δόν; στάς, στᾶσα, στάν.

Занятие 35