Занятие 21


§108. Слитные глаголы (verba contracta)
§109. Слитные глаголы на άω
§110. Функции частицы ἄν
Περὶ Νιόβης. Ἀποϕϑέγματα

§108. Слитные глаголы (verba contracta)

В так называемых слитных глаголах последние краткие гласные звуки основы α, ε, ο сливаются с соединительными гласными, суффиксами, личными окончаниями, ранее испытавшими слияние.

Поскольку ειν в инфинитиве не заключает в себе первоначального дифтонга, а является результатом слияния ε + εν, то в слитных глаголах йота в этой форме отсутствует.

В един. числе активного оптатива помимо обычных окончаний бывают окончания οίην, οίης, οίη.

В словаре у слитных галголов дается неслитная форма для выявления презенсной основы: νιϰάω побеждать, ϰοσμέω украшать, δηλόω обнаруживать.

§109. Слитные глаголы на άω

Правила слияния:

α + ε, η = αα + ο, ου, ω = ω
α + ει, ῃ = ᾳα + οι = ῳ

Глаголы на άω обычно отыменные: νίϰη победа, νιϰάω побеждать.

Спряжение слитного глагола на άω

Activum
 IndicativusConjunctivus
 PraesensImperfectum 
S. 1. 
2. 
3. 
Pl. 1. 
2. 
3. 
νιϰῶ (άω)
νιϰᾷς (άεις)
νιϰᾷ (άει)
νιϰῶμεν (άομεν)
νιϰᾶτε (άετε)
νιϰῶσι(ν) (άουσι)
ἐνίϰων (αον)
ἐνίϰας (αες)
ἐνίϰα (αε)
ἐνιϰῶμεν (άομεν)
ἐνιϰᾶτε (άετε)
ἐνίϰων (αον)
νιϰῶ (άω)
νιϰᾷς (άῃς)
νιϰᾷ (άῃ)
νιϰῶμεν (άωμεν)
νιϰᾶτε (άητε)
νιϰῶσι(ν) (άωσι)
 
 OptativusImperativusInfinitivus
S. 1. 
2. 
3. 
Pl. 1. 
2. 
3. 
νιϰῴην (αοίην), -ῷμι
νιϰῴης (αοίης), -ῷς
νιϰῴη (αοίη), -ῷ
νιϰῷμεν (άοιμεν)
νιϰῷτε (άοιτε)
νιϰῷεν (άοιεν)
 
νίϰα (αε)
νιϰάτω (αέτω)
 
νιϰᾶτε (άετε)
νιϰώντων (αόντων)
νιϰᾶν (άεν)
 
Participium
νιϰῶν (άων)
νιϰῶσα (άουσα)
νιϰῶν (άον)
 
Medium-passivum
 IndicativusConjunctivus
 PraesensImperfectum 
S. 1. 
2. 
3. 
Pl. 1. 
2. 
3. 
νιϰῶμαι (άομαι)
νιϰᾷ (άῃ)
νιϰᾶται (άεται)
νιϰώμεϑα (αόμεϑα)
νιϰᾶσϑε (άεσϑε)
νιϰῶνται (άονται)
ἐνιϰώμην (αόμην)
ἐνιϰῶ (άου)
ἐνιϰᾶτο (άετο)
ἐνιϰώμεϑα (αόμεϑα)
ἐνιϰᾶσϑε (άεσϑε)
ἐνιϰῶντο (άοντο)
νιϰῶμαι (άωμαι)
νιϰᾷ (άῃ)
νιϰᾶται (άηται)
νιϰώμεϑα (αώμεϑα)
νιϰᾶσϑε (άησϑε)
νιϰῶνται (άωνται)
 
 OptativusImperativusInfinitivus
S. 1. 
2. 
3. 
Pl. 1. 
2. 
3. 
νιϰῴμην (αοίμην)
νιϰῷο (άοιο)
νιϰῷτο (άοιτο)
νιϰῴμεϑα (αοίμεϑα)
νιϰῷσϑε (άοισϑε)
νιϰῷντο (άοιντο)
 
νιϰῶ (άου)
νιϰάσϑω (αέσϑω)
 
νιϰᾶσϑε (άεσϑε)
νιϰάσϑων (αέσϑων)
νιϰᾶσϑαι (άεσϑαι)
 
Participium
νιϰώμενος (αόμενος)
νιϰωμένη (αομένη)
νιϰώμενον (αόμενον)

В глаголах ζάω жить, πεινάω голодать, διψάω жаждать, χράω прорицать, χράομαι пользоваться слияние происходит в η, а не в α, потому что исторически основа этих глаголов оканчивалась на η: ζῇς, ζῇ, ζῆναι...

§110. Функции частицы ἄν

Частица ἄν, во многом соответствующая русской частице бы, употребляется с разными наклонениями и отглагольными частями речи.

а) индикатив с ἄν выражает противоположность действительности (casus irrealis): ἔλεγον ἄν я говорил бы (но я не говорю);

б) конъюнктив с ἄν выражает будущее действие или обобщение (casus futuralis): ὅστις ἂν λέγῃ всякий, кто будет говорить, кто бы ни говорил;

в) оптатив с ἄν выражает возможность (casus potentialis): λέγοιμι ἄν я мог бы сказать;

г) инфинитив или причастие с ἄν выражает возможность или противоположность действительности: λέγων ἄν тот, кто мог бы говорить, λέγειν ἄν με я мог бы говорить, я говорил бы.

Περὶ Νιόβης

Νιόβη, Διὸς ἐγγόνη, Ἀμϕίονος τοῦ τῶν Θηβαίων βασιλέως γυνή, υἱοὺς μὲν ἑπτὰ, ϑυγατέρας δ' ἴσας ἔχουσα, εἰς ὕβριν ἧϰεν. Ὁρῶσα οὖν Θηβαίας, τὴν Λητὼ ϑυσίαις ϰαὶ εὐχαῖς τιμώσας, ἠρώτα, τίνα ϑεῶν τιμῷεν. Ἐϰεῖναι μὲν δὴ ἔλεγον· «Τὴν Λητὼ τιμῶμεν ϰαὶ τὼ παῖδε (dualis) Ἀπόλλωνα ϰαὶ Ἄρτεμιν.» Ἡ δὲ Νιόβη ἐβόα· «Τὴν Λητὼ μὴ τιμᾶτε, ὦ γυναῖϰες ϰαὶ παρϑένοι Θηβαῖαι. Εἰ δὲ τολμῷτε τιμᾶν αὐτήν, τιμωρίαν ὑπομένοιτ' ἄν· ἐγὼ γὰρ ϰαὶ εὐγενείᾳ ἐϰείνην νιϰῶ ϰαὶ πολὺ πλείους ἔχω παῖδας.» Αἱ μὲν Θηβαῖαι, *ἀϰούσασαι ταῦτα, οὐϰ ἐτόλμων τῇ Λητοῖ ϑύειν. Ἡ δὲ Λητώ, *ἀϰούσασα τὴν ὕβριν Νιόβης, ϰελεύει Ἀπόλλω ϰαὶ Ἄρτεμιν πάντας τοὺς παῖδας Νιόβης ϰατατοξεύειν. Οἱ μὲν οὖν Νιόβης παῖδες ὑπ' Ἀπόλλωνος ϰαὶ Ἀρτέμιδος *ἐτελεύτησαν, αὐτὴ δὲ ἡ Νιόβη πέτρα γίγνεται, ἣ ϰαὶ νῦν δαϰρύει.

*ἀϰούσασαι, ἀϰούσασα, ἐτελεύτησαν — формы аориста, прошедшее время совершенного вида (§120).

Ἀποϕϑέγματα

Διονυσίου ϰόλαξ τις βλέπων τὸν τύραννον μετά τινων ϕίλων γελῶντα (ἀπεῖχε δ' ἀπ' αὐτῶν τοσοῦτον, ὥστε μὴ ἀϰούειν) ϰαὶ αὐτὸς ἐγέλα. Ἐρωτῶντος δὲ τοῦ Διονυσίου, διὰ τί οὐϰ ἀϰούων τῶν λεγομένων γελᾷ, ἔλεγεν· «Ὑμῖν πιστεύω τὰ λεγόμενα γελοῖα εἶναι».

Διογένης, ὀδυρομένου τινὸς ἐπεὶ ἐπὶ ξένης ἔμελλε τελευτᾶν, ἔλεγεν· «Τί ὀδύρῃ, ὦ μάταιε; πανταχόϑεν γὰρ ἡ ὁδός ἐστιν ἡ αὐτὴ εἰς Ἅιδου».

Δημάρατος, ἀνϑρώπου τινὸς πονηροῦ ϰόπτοντος αὐτὸν ἀϰαίροις ἐρωτήμασιν, ϰαὶ τόδε πολλάϰις ἐρωτῶντος τίς ἄριστος εἴη (§112) Σπαρτιατῶν, ἔλεγεν· «Ὅς σοι ἀνομοιότατος».

1. Οἱ Σπαρτιᾶται ἐτίμων μάλιστα τοὺς νιϰῶντας ϰαὶ τοὺς ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἐν μάχῃ τελευτῶντας. 2. Ὡς Ὅμηρος λέγει, Νέστωρ πάντων τῶν Ἀχαιῶν μάλιστα ὑπ' Ἀγαμέμνονος διὰ τὴν γνώμην ϰαὶ τὸ γῆρας ἐτιμᾶτο. 3. Εἴϑε πάντες οἱ διδάσϰαλοι ὑπὸ τῶν μαϑητῶν ϰατ' ἀξίαν τιμῷντο. 4. Πολλοὶ τὰ πρὸ τῶν ποδῶν οὐχ ὁρῶσιν. 5. Ὁ ἔλεϕας τῷ μυϰτῆρι χρῆται ὥσπερ χειρί. 6. Φίλους μὴ ταχὺ ϰτῶ. 7. Λέγουσι τοὺς Συβαρίτας πολυτελέσι χρῆσϑαι τραπέζαις. 8. Οἱ πολέμιοι, δόρατα ἔχοντες παχέα ϰαὶ μαϰρά, ὅσα ἀνὴρ ἂν ϕέροι μόλις, τούτοις ἐπειρῶντο ἀμύνεσϑαι. 9. Ὁπόσα ϕάρμαϰα οὐϰ ἰᾶται, σίδηρος ἰᾶται, ὁπόσα σίδηρος οὐϰ ἰᾶται, πῦρ ἰᾶται· ὁπόσα πῦρ οὐϰ ἰᾶται, ταῦτα χρὴ νομίζειν ἀνίατα (Ἱπποϰράτης). 10. Τίς ἂν ᾤετο ταῦτα γίγνεσϑαι; 11. Τίς οὐϰ ἂν ϑαυμάζοι τὴν τῶν Σπαρτιατῶν ἀνδρείαν; 12. Ὡς ἂν βούληται, πάντα γίγνεται. 13. Ὅ τι ἂν πράττῃς, τούτων ὡς ϰάλλιστα ϰαὶ προϑυμότατα ϕρόντιζε. 14. Πῶς ἄν τις τολμῴη ἐρίζειν ὑμῖν; 15. Ὡς αἰσχρὸν εὖ ζῆν ἐν πονηροῖς ἤϑεσιν. 16. Ῥᾷον ἐρωτᾶν ἢ ἀποϰρίνεσϑαι. 17. Μὴ ἐξαπατῶμεν ἡμᾶς αὐτούς.

Упражнения. Проспрягать во всех формах презенсной системы глагол τιμάω. Определить следующие формы (в скобках указано количество одинаковых форм с разными значениями): ἀγαπῶ (3), ἀγαπᾷ (4), ἀγαπώντων (2), ἀγαπῶσι (3), ἠγάπων, ἀγαπῶν, ἀγαπῴη.

Занятие 22