Занятие 37


§157. Глаголы II спряжения на (ν)νυμι
§158. Предикативное причастие при глаголах
§159. Согласованное причастие в обстоятельственном значении (participium conjunctum)
Παύλου πρὸς Κορινθίους περὶ τῆς ἀγάπης. Ἀλώπηξ καὶ βότρυς. Ἀπόλλων καὶ Μαρσύας

§157. Глаголы II спряжения на (ν)νυμι

У ряда глаголов II спряжения презенсная основа образуется при помощи суффикса (ν)νυ. Если корень оканчивается на заднеязычный звук κ/γ или сонорные звуки λ, μ, ρ, то используется суффикс νυ, например: δείκνυμι показывать, ὄλλυμι из ὄλνυμι губить; если корень оканчивается на гласные α, ε, ω, то суффиксом служит ννυ; в последнем случае корень исторически оканчивался на сигму, которая подверглась ассимиляции с последующим ν, например: ζώννυμι из ζώσνυμι опоясывать.

Эти глаголы в большинстве форм презенсной системы сохраняют атематизм, причем в индикативе в ед. числе суффикс имеет долгий гласный, а во мн. числе — краткий. Формы презенсных конъюнктива и оптатива, а также все формы остальных времен образуются по 1-му спряжению.

Перечень глаголов на (ν)νυμι см. в «Грамматическом справочнике».

Activum
 IndicativusConjunctivusImperativus
 PraesensImperfectum
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
δείκ-νυ-μι
δείκ-νυ-ς
δείκ-νυ-σι(ν)
δείκ-νῠ-μεν
δείκ-νῠ-τε
δεικ-νύ-ασι(ν)
ἐ-δείκ-νυ-ν
ἐ-δείκ-νυ-ς
ἐ-δείκ-νυ
ἐ-δείκ-νῠ-μεν
ἐ-δείκ-νῠ-τε
ἐ-δείκ-νῠ-σαν
δεικ-νύ-ω
δεικ-νύ-ῃ-ς
Optativus
δεικ-νύ-οι-μι
δεικ-νύ-οι-ς
 
 
δείκ-νυ
δεικ-νύ-τω
 
δείκ-νυ-τε
δεικ-νύ-ντων
 Infinitivus δεικ-νύ-ναιParticipium δεικ-νύ-ς, -νῦ-σα, -νύ-ν
(gen. δεικ-νύ-ντ-ος)
Medium-passivum
 IndicativusConjunctivusImperativus
 PraesensImperfectum
S. 1.
2.
3.
Pl. 1.
2.
3.
δείκ-νυ-μαι
δείκ-νυ-σαι
δείκ-νυ-ται
δεικ-νύ-μεθα
δείκ-νυ-σθε
δείκ-νυ-νται
ἐ-δεικ-νύ-μην
ἐ-δείκ-νυ-σο
ἐ-δείκ-νυ-το
ἐ-δεικ-νύ-μεθα
ἐ-δείκ-νυ-σθε
ἐ-δείκ-νυ-ντο
δεικ-νύ-ω-μαι
δεικ-νύ-ῃ
Optativus
δεικ-νυ-οί-μην
δεικ-νύ-οι-ο
 
 
δείκ-νυ-σο
δεικ-νύ-σθω
 
δείκ-νυ-σθε
δεικ-νύ-σθων
 Infinitivus δείκ-νυ-σθαιParticipium δεικ-νύ-μενος, -η, -ον

Формы остальных времен образуются от корня, например: fut. act. δείξω, aor. act. ἔδειξα, perf. act. δέδειχα и т. д.

§158. Предикативное причастие при глаголах

При некоторых глаголах причастия употребляются как именная часть сказуемого и переводятся на русский язык разными способами.

Глаголы τυγχάνω случаться, φθάνω предупреждать, опережать, λανθάνω быть скрытым, φαίνομαι или φανερός εἰμι являться, быть ясным, χαίρω, ἥδομαι радоваться, διάγω, διατρίβω и т. п. постоянно делать — переводятся наречными выражениями: τότε тогда, πρότερον раньше, λάθρᾳ тайно, φανερῶς ясно, ἀεί всегда и т. д., а причастия при них передаются личной формой глагола, например: Κλέαρχος ἐτύγχανε τὰς τάξεις ἐπισκοπῶν Клеарх тогда осматривал ряды (досл.: случился осматривающим...); οἱ Ἕλληνες φθάνουσιν ἐπὶ τῷ ἄκρῳ γενόμενοι τοὺς πολεμίους греки раньше заняли вершины, чем неприятели (досл.: опередили, заняв...); τοῦτο οὕτω τρεφόμενον ἐλάνθανεν αὐτῷ τὸ στράτευμα таким образом это войско скрытно содержалось для него (досл.: содержащееся скрывалось...); Κλέαρχος ἐπιορκῶν ἐφάνη Клеарх нарушил клятву; ἥδομαι ἀκούων σου φρονίμους λόγους я с радостью слышу от тебя разумные речи: Κῦρος ἐλπίδας λέγων διῆτε Кир постянно обнадеживал (досл.: проводил время, обнадеживая).

Наречными выражениями могут переводиться и сами причастия о глаголов ἄρχομαι начинать, τελευτάω кончать, πάρειμι присутствовать, οἶδα знать и др., например: ὅπερ ἀρχόμενος ἐγὼ ἔλεγον ταὐτὰ ταὖτα καὶ τελευτῶν λέγω как я говорил в начале, так говорю и в конце (досл.: начиная, говорил... кончая, говорю).

Причастия при глаголах со значением переносить, уставать, начинать, прекращать, стыдиться, изобличать и др. — переводятся неопределенной формой глагола, например: αἰσχύμοναι ταῦτα λέγων я стыжусь говорить это; ὁ ῥήτωρ ἐπαύσατο λέγων оратор перестал говорить; ῥαδίως ἐλεγχθήσεται ψευδόμενος он легко будет изобличен во лжи (здесь причастие удобно перевести дополнением).

К предикативному причастию относится и оборот accusativus cum participio.

§159. Согласованное причастие в обстоятельственном значении (participium conjunctum)

Причастие, согласованное с подлежащим или дополнением и не имеющее предшествующего артикля (participium conjunctum), выражает различные обстоятельства:

а) времени: οἱ Πέρσαι διαβάντες τὸν ποταμὸν ἐπορεύοντο τρεῖς σταθμούς персы, переправившись через реку (= когда переправились), сделали три перехода;

б) причины: οἱ στρατηγοὶ εἰς λόγους ἦλθον πιστεύσαντες ταῖς σπονδαῖς полководцы вступили в переговоры, поверив (= так как поверили) перемирию;

в) уступления: οὗτος οἴεταί τι εἰδέναι οὐκ εἰδώς ничего не зная ( хотя не знает), он воображает, что нечто знает;

г) образа (средства) действия: εἰσί τινες τῶν Χαλδαίων, οἳ λῃζόμενοι ζῶσιν среди халдеев есть некоторые, которые живут грабежом;

д) условия: οὐκ ἂν δύναιο μὴ καμὼν εὐδαιμονεῖν не трудясь (= если не трудишься), ты не мог бы быть счастливым;

е) цели (ср. §118): οἱ Ἀθηναῖοι θεοπρόπους ἔπεμψαν εἰς Δελφοὺς μαντευσομένους афиняне отправили в Дельфы послов, которым предстояло вопросить оракула (= чтобы вопросить).

Видом согласованного причастия является оборот genetivus absolutus (§46).

Παύλου πρὸς Κορινθίους περὶ τῆς ἀγάπης

Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον. Καὶ ἐὰν ἔχω προφητείαν καὶ εἰδῶ τὰ μυστέρια πάντα καὶ πᾶσαν τὴν γνῶσιν, κἂν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν, ὥστε ὄρη μεθιστάναι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι. Κὰν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμά μου, ἵνα καυθήσομαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι. Ἡ ἀγάπη μακροθυμεῖ, χρηστεύεται· ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, ἡ ἀγάπη οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται, οὐκ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ κακόν, οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ. Πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει. Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε πίπτει· εἴτε δὲ προφητεῖαι καταργηθήσονται· εἴτε γλῶσσαι παύσονται, εἴτε γνῶσις καταργηθήσεται.

Ἀλώπηξ καὶ βότρυς

Ἀλώπηξ λιμώττουσα, ὡς ἐθεάσατο ἐπ' ἀναδενδράδος τινὸς βότρυς κρεμαμένους, ἐβουλήθη περιγενέσθαι αὐτοῦ καὶ οὐκ ἐδύνατο· ἀπαλλατομένη δὲ πρὸς ἑαυτὴν εἶπεν· «Ὄμφακές εἰσιν».

Οὕτω καὶ τῶν ἀνθρώπων ἔνιοι, τῶν πραγμάτων ἀφικέσθαι μὴ δυνάμενοι δι' ἀσθένειαν, τοὺς καιροὺς αἰτιῶνται (Aesop.).

Ἀπόλλων καὶ Μαρσύας

Ἀπέκτεινεν Ἀπόλλων καὶ τὸν Ὀλύμπου παῖδα Μαρσύαν. Οὗτος γὰρ ἦλθεν εἰς ἔριν περὶ τὴς μουσικῆς τέχνης τῷ Ἀπόλλωνι. Εὑρεθεὶς δὲ κρείσσων ὁ Ἀπόλλων, κρεμάσας τὸν Μαρσύαν ἔκ τινος ὑπερτενοῦς πίτυος, ἐκτεμὼν τὸ δέρμα οὕτως αὐτὸν διέφθειρεν.
 

1. Ἐν Ἀθήναις οἱ ἔφηβοι ὤμνυσαν μήτε τὰ ἱερὰ ὅπλα καταισχυνεῖν μήτε τὴν τάξιν λείψειν, ἀμυνεῖν δὲ τῇ πατρίδι καὶ ἀμείνω παραδώσειν τοῖς παισίν. 2. Εἰ μὴ φυλάσσεις μικρ' ἀπολεῖς τὰ μείζονα. 3. Οἱ Ἕλληνες τὸν οἶνον ἐκεράννυσαν· ἄκρατος μὲν γὰρ ὀξὺς ἐφαίνετο εἶναι, κραθεὶς δὲ ἡδύς. 4. Ὄρος ὄρει οὐ μείγνυται, ἄνθρωπος δ' ἀνθρώπῳ. 5. Ἐν Χαιρωνείᾳ ἐδείκνυτο παλαιὰ δρῦς Ἀλεξάνδρου καλουμένη. 6. Ὑπὸ Ἰάσονος οἱ χαλκόποδες ταῦροι ἐζύγησαν. 7. Ἐν Ἰλίῳ θύοντι τῷ Ἀλεξάνδρῳ ἔφη ὁ ἱερεὺς δείξειν τὴν Πάριδος λύραν, ὁ δὲ· «Τὴν Ἀχιλλέως, — ἔφη, — εἰ ἔχεις, δεῖξον». 8. Οὐ ῥᾴδιόν ἐστι τῶν ἀθυμούντων φόβον κατασβέσαι λόγοις. 9. Οἱ ἀμφὶ Λεωνίδαν Ἕλληνες δοράτων κατεαγότων τοῖς ξίφεσι κατέκοπτον τοὺς Πέρσας. 10. Ἀνδρὸς δικαίου καρπὸς οὐκ ἀπόλλυται. 11. Πλάτων γράφει· «Ἡ μάθησις οὐκ ἄλλο τι ἢ ἀνάμνησις τυγχάνει οὖσα». 12. Λάθε βιώσας. 13. Ὁ δοῦλος ἔλαθε τὸν δεσπότην ἀποδράς. 14. Ἀθηναῖοι ἔφθησαν ἀφικόμενοι πρὶν ἢ τοὺς βαρβάρους ἥκειν. 15. Σωκράτης λέγει· «Ἡ ψυχὴ ἀθάνατος φαίνεται οὖσα». 16. Οἱ Ἕλληνες ἑπτὰ ἡμέρας μαχόμενοι διετέλουν. 17. Νόμος τις ἦν τῶν Ἀθηναίων· ὅστις ἂν ἐλαίαν ἐξορύξας φανθῇ, διακοσίαις δραχμαῖς ζημιωθήσεται. 18. Οὐ πρότερον οἱ Ἀθηναῖοι ἐπαύσαντο ἐν ὀργῇ ἔχοντες Περικλέα, πρὶν ἐζημίωσαν χρήμασιν. 19. Ὡς μέγα τὸ μικρὸν ἐν καιρῷ δοθέν. 20. Μέμνησο νέος ὤν, ὡς γέρων ἔσῃ ποτέ. 21. Οἱ στρατιῶται τὴν πόλιν καθελόντες εἰς τὸ στρατόπεδον ἀνεχώρησαν. 22. Ἀρταξέρξης συλλαμβάνει Κῦρον, ὡς ἀποκτενῶν. 23. Ταύτην τὴν χώραν ἐπέτρεψε Κῦρος διαρπάσαι τοῖς Ἕλλησιν, ὡς πολεμίαν οὖσαν. 24. Συμβουλεύω σοι, καίπερ νεώτερος ὤν.

Упражнения. Проспрягать в презенсной системе глагол ὄμνυμι. Просклонять причастие δεικνύς, -σα, -ύν. Определить глаголы и их формы: ἀπόλλυμεν, ἀπώλλυμεν, κατάξαν, ἠμφίεσας, μιχθῆναι.

Занятие 38