Занятие 5


§23. I слитное склонение существительных
§24. II слитное склонение существительных
§25. I-II слитные склонения прилагательных
§26. II аттическое склонение
§27. Прилагательные I-II склонений с формами III склонения
Περὶ τῆς τῶν Σπαρτιατῶν πολιτείας. Περὶ νεών

§23. I слитное склонение существительных

В некоторых словах I склонения гласный основы сливается с предшествующим ему гласным звуком, поэтому на конечном долгом слоге всегда бывает облегченное ударение. Правила сложения такие:

α + α = αα + ω = ωα + αι = αι  
ε + α = ηε + ᾳ = ῃε + ω = ωε + αι = αιε + ου = ου

Образцы: ἡ μνᾶ (μνάα) мина (монета и мера веса), ἡ γῆ (γέα) земля, ὁ Ἑρμῆς (Ἑρμέας) Гермес, статуя Гермеса.

S.N.μνᾶγῆἙρμῆςPl.N.μναῖἙρμαῖ
 G.μνᾶςγῆςἙρμοῦ G.μνῶνἙρμῶν
 D.μνᾷγῇἙρμῇ D.μναῖςἙρμαῖς
 Acc.μνᾶνγῆνἙρμῆν Acc.μνᾶςἙρμᾶς
 V.μνᾶγῆἙρμῆ V.μναῖἙρμαῖ

§24. II слитное склонение существительных

Слияние гласных происходит и в некоторых словах II склонения. Правила слияния следующие:

ε + α = αε + ο = ουε + οι = οιε + ου = ουε + ω = ω
ο + α = α(η)ο + ο = ουο + οι = οιο + ου = ουο + ω = ω

Образцы: ὁ νοῦς (νόος) ум, τὸ ὀστοῦν (ὀστέον) кость.

S.N.νοῦςὀστοῦνPl.N.νοῖὀστᾶ
 G.νοῦὀστοῦ G.νῶνὀστῶν
 D.νῷὀστῷ D.νοῖςὀστοῖς
 Acc.νοῦνὀστοῦν Acc.νοῦςὀστᾶ
 V.νοῦςὀστοῦν V.νοῖὀστᾶ

§25. I-II слитные склонения прилагательных

В слитных прилагательных женского рода ε с α сливается в α или в η в зависимости от того, после какого звука окажется после слияния гласный последнего слога:
ἀργυροῦς, -ᾶ, -οῦν (ἀργυρέος, -έα, -έον) серебряный
χρυσοῦς, -ῆ, -οῦν (χρυσέος, -έα, -έον) золотой
ἁπλοῦς, -ῆ, -οῦν (ἁπλόος, -όα, -όον) простой
εὔνους, -ουν (εὔνοος, -οον) благосклонный

S.N.ἀργυροῦς, -ᾶ, -οῦνχρυσοῦς, -ῆ, -οῦνἁπλοῦς, -ῆ, -οῦνεὔνους, -ουν
 G.ἀργυροῦ, -ᾶς, -οῦχρυσοῦ, -ῆς, -οῦἁπλοῦ, -ῆς, -οῦεὔνου
 D.ἀργυρῷ, -ᾷ, -ῷχρυσῷ, -ῇ, -ῷἁπλῷ, -ῇ, -ῷεὔνῳ
 Acc.ἀργυροῦν, -ᾶν, -οῦνχρυσοῦν, -ῆν, -οῦνἁπλοῦν, -ῆν, -οῦνεὔνουν, -ουν
 
Pl.N.ἀργυροῖ, -αῖ, -ᾶχρυσοῖ, -αῖ, -ᾶἁπλοῖ, -αῖ, -ᾶεὖνοι, εὔνοα
 G.ἀργυρῶν, -ῶν, -ῶνχρυσῶν, -ῶν, -ῶνἁπλῶν, -ῶν, -ῶνεὔνων
 D.ἀργυροῖς, -αῖς, -οῖςχρυσοῖς, -αῖς, -οῖςἁρλοῖς, -αῖς, -οῖςεὔνοις
 Acc.ἀργυροῦς, -ᾶς, -ᾶχρυσοῦς, -ᾶς, -ᾶἁπλοῦς, -ᾶς, -ᾶεὔνους, -οα

§26. II аттическое склонение

В аттическом диалекте некоторые существительные и прилагательные II склонения оканчиваются в nom. sing. мужского и женского рода на ως, а среднего рода на ων. Омега удерживается во всех падежах, кроме nom. и acc. pl. среднего рода (где окончание α), поглощая соседние гласные звуки и оставаясь сама краткой. Йота в аттическом склонении бывает всегда подписной.

Образцы: ὁ νεώς храм, ἵλεως, ἵλεων милостивый

S.N. V.νεώςἵλεως, ἵλεωνPl.N. V.νεῴἵλεῳ, ἵλεα
 G.νεώἵλεω G.νεώνἵλεων
 D.νεῴἵλεῳ D.νεῴςἵλεῳς
 Acc.νεώνἵλεων Acc.νεώςἵλεως, ἵλεα

Такого же типа слова ὁ λεώς народ, ὁ λαγώς заяц, ὁ ταώς павлин, Μενέλεως Менелай, ἡ ἕως заря, πλέως, πλέα, πλέων полный.

§27. Прилагательные I-II склонений с формами III склонения

У двух прилагательных I-II склонений формы nom. и acc. sing. мужского и среднего рода образуются по III склонению с выпадением слога λο: μέγας, μεγάλη, μέγα большой, πολύς, πολλή, πολύ многий.

S.N.μέγας, μεγάλη, μέγαπολύς, πολλή, πολύ
 G.μεγάλου, μεγάλης, μεγάλουπολλῦ, πολλῆς, πολλοῦ
 D.μεγάλῳ, μεγάλῃ, μεγάλῳπολλῷ, πολλῇ, πολλῷ
 Acc.μέγαν, μεγάλην, μέγαπολύν, πολλήν, πολύ
 
Pl.N.μεγάλοι, μεγάλαι, μεγάλαπολλοί, πολλαί, πολλά
 G.μεγάλωνπολλῶν
 D.μεγάλοις, μεγάλαις, μεγάλοιςπολλοῖς, πολλαῖς, πολλοῖς
 Acc.μεγάλους, μεγάλας, μεγάλαπολλούς, πολλάς, πολλά
οἱ πολλοί большинство

Περὶ τῆς τῶν Σπαρτιατῶν πολιτείας

Οἱ παλαιοὶ Λυϰοῦργον εὐεργέτην τῶν Σπαρτιατῶν λέγουσιν· τῆς γὰρ Σπάρτης νομοϑέτης ἦν. Οἱ δὲ Λυϰούργου νόμοι ἁπλοῖ ἦσαν, ἐπαίδευον γὰρ τοὺς πολίτας πρὸς ἁπλοῦς τρόπους, πρὸς σωϕροσύνην ϰαὶ πειϑαρχίαν ϰαὶ ἀνδρείαν ϰαὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς. Ἁπλῆ ἦν ἡ τῶν νεανιῶν παιδεία, ἁπλᾶ τὰ ϰοινὰ τῶν πολιτῶν δεῖπνα, ἁπλαῖ αἱ τῆς ἀνδρείας τιμαί. Ἐλαίας γὰρ στέϕανος τῆς νίϰης τιμὴ ϰαὶ τοῦ στρατηγοῦ ϰόσμος ἦν.

Περὶ νεών

Ἡ Ἀϑηνᾶ εἶχε λαμπρὸν νεὼν ἐν Ἀϑήναις ϰαὶ ἐν Σπάρτῃ. Ὁ ἐν Ἀϑήναις νεὼς ἐν τῇ ἄϰρᾳ ἦν, ἐν δὲ τῷ νεῲ ἦν τὸ τῆς ϑεᾶς εἴδωλον, Φειδίου λαμπρὸν ἔργον· τοῦ δ' εἰδώλου ϰόσμος ἦν χρυσοῦς· εἶχε δὲ ποιϰίλον πέπλον, δῶρον τῶν Ἀϑηναίων παρϑένων. Τὴν δ' ἐν τῇ Σπάρτῃ Ἀϑηνᾶν ἔλεγον οἱ Λαϰεδαιμόνιοι Χαλϰίοιϰον· εἶχε γὰρ ὁ νεὼς χαλϰοῦν ϰόσμον. Παυσανίας δὲ, ὁ προδότης, ἔϕυγεν (бежал) εἰς τὸν τῆς ϑεᾶς νεών. Ἥρα δὲ εἶχε νεὼν ἐν ταῖς Πλαταιαῖς ϰαὶ ἐν Σάμῳ τῇ νήδῳ. Ἔτρεϕον δ' ἐν τῷ νεῲ Ἥρας ταὼς ἱεροὺς ϰαὶ τῆς Σάμου σημεῖον ἦν ταώς.

1. Οἱ Πέρσαι ἔϑυον τῷ ἡλίῳ ϰαὶ τῇ γῇ ϰαὶ τῇ σελήνῃ. 2. Οἱ ποιηταὶ Ἑρμῆν τῆς λύρας εὑρετὴν λέγουσιν. 3. Ὁ περίπλους Σιϰελίας τῆς νήσου μαϰρὸς ϰαὶ χαλεπός ἐστιν. 4. Τὰ τῶν νεϰρῶν ὀστᾶ ἐν τοῖς ἄντροις εὑρίσϰομεν. 5. Τὰ τῶν παλαιῶν ὅπλα χαλϰᾶ ϰαὶ σιδηρᾶ ἦν. 6. Ἁπλοῦς ὁ μῦϑος τῆς ἀληϑείας ἐστὶν ἀεί. 7. Ἐν τοῖς ϰινδύνοις δημόσιαι εὐχαὶ ϰαὶ ἱερείων σϕαγαὶ ἐν τοῖς νεῲς ἦσαν. 8. Ὁ ἥλιος τὴν ἕω ἄγγελον ἔχει. 9. Μὴ ἐν πολλοῖς ὀλίγα λέγε, ἀλλ' ἐν ὀλίγοις πολλά. 10. Ἀλέξανδρον Μέγαν οἱ παλαιοὶ ὠνόμαζον διὰ τὰς αὐτοῦ ἐν Ἀσίᾳ νίϰας. 11. Ἐν τῇ τῶν Ἀϑηνῶν ἀγορᾷ πολλοὶ Ἡρμαῖ ἦσαν. 12. Οἱ Σπαρτιᾶται ἐν τῷ πολέμῳ Τυρταίου ἐμβατήρια ᾖδον. 13. Ἄνϑρωπος τῶν ἄλλων ζώων διαϕέρει τῷ νῷ ϰαὶ τῇ ϕωνῇ. 14. Πολυμαϑία νοῦν οὐ διδάσϰει. 15. Τὴν ἀρχὴν ὁρίζει τῷ Κύρῳ πρὸς ἕω μὲν ἡ Ἐρυϑρὰ ϑάλαττα, πρὸς ἄρϰτον δὲ ὁ Εὔξεινος πόντος.

Упражнения. Просклонять: ὁ ἁπλοῦς νόμος, ἡ ἀργυρᾶ ζώνη, τὸ μέγα ἄστρον, ὁ ἰσχυρὸς λεώς.

Занятие 6