§132. Aoristus I и futurum I passivi
§133. Aoristus II и futurum II passivi
§134. Главные (основные) формы глагола
§135. Соотношение глагольных времен и видов
Περὶ φιλαργύρου. Γεωργὸς καὶ οἱ παῖδες αὐτοῦ
§132. Aoristus I и futurum I passivi
К глагольной основе прибавляется суффикс θη, а в будущем времени, кроме того, суффикс σ. Несмотря на страдательный залог, окончания в пассивном аористе — действительного залога. В пассивном будущем времени окончания те же, что и в медиальном будущем. Поскольку аорист — время историческое, в индикативе имеется приращение.
Аорист: ἐλύθην меня развязали (освободили); будущее: λυθήσομαι меня развяжут (освободят), меня будут развязывать (освобождать).
а) Aoristus I passivi
Indicativus | Conjunctivus | Optativus | Imperativus | |
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | ἐ-λύ-θη-ν ἐ-λύ-θη-ς ἐ-λύ-θη ἐ-λύ-θη-μεν ἐ-λύ-θη-τε ἐ-λύ-θη-σαν | λυ-θῶ λυ-θῇς λυ-θῇ λυ-θῶ-μεν λυ-θῆ-τε λυ-θῶ-σι(ν) | λυ-θε-ίην λυ-θε-ίης λυ-θε-ίη λυ-θε-ῖ-μεν, -ίη-μεν λυ-θε-ῖ-τε, -ίη-τε λυ-θε-ῖ-εν, -ίη-σαν | λύ-θη-τι λυ-θή-τω λύ-θη-τε λυ-θέ-νθων |
Infinitivus λυ-θῆναι | Participium λυ-θείς, -θεῖσα, -θέν (-θέ-ντος) |
б) Futurum I passivi
Indicativus | Optativus | Infinitivus | |
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | λυ-θή-σ-ο-μαι λυ-θή-σ-ῃ λυ-θή-σ-ε-ται λυ-θη-σ-ό-μεθα λυ-θή-σ-ε-σθε λυ-θή-σ-ο-νται | λυ-θη-σ-οί-μην λυ-θή-σ-οι-ο λυ-θή-σ-οι-το λυ-θη-σ-οί-μεθα λυ-θή-σ-οι-σθε λυ-θή-σ-οι-ντο | λυ-θή-σ-ε-σθαι Participium λυ-θη-σ-ό-μενος λυ-θη-σ-ο-μένη λυ-θη-σ-ό-μενον |
В слитных глаголах последний краткий гласный звук основы перед суффиксом θη удлиняется (§116):
ἐάω — εἰᾱ́θην — ἐᾱθήσομαι,
θηράω — ἐθηρᾱ́θην — θηρᾱθήσομαι,
νικάω — ἐνικήθην — νικηθήσομαι,
κοσμέω — ἐκοσμήθην — κοσμηθήσομαι,
δηλόω — ἐδηλώθην — δηλωθήσομαι,
γελάω — ἐγελαάσθην — γελασθήσομαι.
Последние губные и заднеязычные звуки основы перед суффиксом θη бывают только в придыхательной срепени, а переднеязычные переходят в сигму:
πράττω делать — ἐπράχθην — πραχθήσομαι,
βλέπω смотреть — ἐβλέφθην — βλεφθήσομαι,
ψεύδω лгать — ἐψεύσθην — ψευσθήσομαι.
В глаголе σώζω спасать чередуются две основы: σωδ и σω, от последней и образуются формы ἐσώθην — σωθήσομαι.
§133. Aoristus II и futurum II passivi
У некоторых глаголов к основе (корню) непосредственно присоединяется суффикс η (без θ); система окончаний та же, что и в I аористе и будущем времени страдательного залога: γράφω писать, аорист ἐγράφην, будущее время γραφήσομαι.
а) Aoristus II passivi
Indicativus | Conjunctivus | Optativus | Imperativus | |
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | ἐ-γράφ-η-ν ἐ-γράφ-η-ς ἐ-γράφ-η ἐ-γράφ-η-μεν ἐ-γράφ-η-τε ἐ-γράφ-η-σαν | γραφ-ῶ γραφ-ῇς γραφ-ῇ γραφ-ῶ-μεν γραφ-ῆ-τε γραφ-ῶ-σι(ν) | γραφ-ε-ίην γραφ-ε-ίης γραφ-ε-ίη γραφ-ε-ῖ-μεν, -ίη-μεν γραφ-ε-ῖ-τε, -ίη-τε γραφ-ε-ῖ-εν, -ίη-σαν | γράφ-η-τι γραφ-ή-τω γράφ-η-τε γραφ-έ-νθων |
Infinitivus γραφ-ῆ-ναι | Participium γραφ-είς, -εῖσα, -έν (-έ-ντος) |
б) Futurum II passivi
Indicativus | Optativus | Infinitivus | |
S. 1. 2. 3. Pl. 1. 2. 3. | γραφ-ή-σ-ο-μαι γραφ-ή-σ-ῃ γραφ-ή-σ-ε-ται γραφ-η-σ-ό-μεθα γραφ-ή-σ-ε-σθε γραφ-ή-σ-ο-νται | γραφ-η-σ-οί-μην γραφ-ή-σ-οι-ο γραφ-ή-σ-οι-το γραφ-η-σ-οί-μεθα γραφ-ή-σ-οι-σθε γραφ-ή-σ-οι-ντο | γραφ-ή-σ-ε-σθαι Participium γραφ-η-σ-ό-μενος γραφ-η-σ-ο-μένη γραφ-η-σ-ό-μενον |
Отдельные глаголы имеют одновременно и первые и вторые формы пассивного аориста и будущего времени, например: βλάπτω вредить — ἐβλάφθην и ἐβλάβην.
При образовании вторых форм в ряде глагольных корней происходит переход ε в α: τρέπω обращать — ἐτρέφθην и ἐτράπην. Список глаголов, имеющих aor. II и fut. II pass. см. в «Грамматическом справочнике».
§134. Главные (основные) формы глагола
Чтобы быстро и безошибочно ориентироваться в формах глагольных основ (настоящего времени, аориста и перфекта), следует заучить наизусть шесть индикативных главных (основных) форм прежде всего тех глаголов, которые приводятся в качестве парадигм. По образцу этих форм нужно уметь образовывать соответствующие формы глаголов, встречающихся в текстах. Особенно важно учить главные формы глаголов с особенностями в образовании форм; они помещены в «Грамматическом справочнике» данного учебника, а также указываются в больших словарях греческого языка.
Последовательность главных (основных) форм глагола такова:
1. 2. 3. 4. 5. 6. | Praesens activi Futurum activi Aoristus activi Perfectum activi Perfectum med.-pass. Aoristus passivi | λύ-ω λύ-σ-ω ἔ-λυ-σα λέ-λυ-κα λέ-λυ-μαι ἐ-λύ-θην |
1. 2. 3. 4. 5. 6. | νικάω νικήσω ἐνίκησα νενίκηκα νενίκημαι ἐνικήθην | κοσμέω κοσμήσω ἐκόσμησα κεκόσμηκα κεκόσμημαι ἐκοσμήθην | δηλόω δηλώσω ἐδήλωσα δεδήλωκα δεδήλωμαι ἐδηλώθην | πράττω πράξω ἔπραξα πέπραχα πέπραγμαι ἐπράχθην | γράφω γράψω ἔγραψα γέγραφα γέγραμμαι ἐγράφην | ψεύδω ψεύσω ἔψευσα ἔψευκα ἔψευσμαι ἐψεύσθην |
§135. Соотношение глагольных времен и видов
Времена и виды греческого глагола соотносятся таким образом:
| несовершенный | совершенный | результативный | ||||
настоящее | praesens | perfectum | |||||
прошедшее | imperfectum | aoristus | plusquamperfectum | ||||
будущее | futurum (I-II) | futurum III |
Виды можно графически представить так:
Ἀνήρ τις ἅπασαν τὴν οὐσίαν ἔν τινι τόπῳ κατώρυξεν. Συγκατωρύχθη δ' ἐκεῖ καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ. Καθ' ἑκάστην γὰρ ἡμέραν τοὺς κρυφέντας θησαυροὺς ἀνορύξας ἐθεώρει. Ὀλίγῳ δ' ὕστερον ὁ θησαυρὸς ἡρπάσθη. Ἐκεῖνος δ' ἐννοήσας τὰ πραχθέντα ὠλοφύρετο. Ἀκούσας δέ τις αὐτὸν ὀλοφυρόμενον ἔφη· «Μὴ οὕτως ταραχθῇς, ἀλλὰ λίθον ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ κατόρυξον καὶ νόμιζε τὸν χρυσὸν ἐκεῖ κατορυχθῆναι. Οὐδὲ γὰρ ὁ χρυσός, ὅτε σοι ὑπῆρχεν, χρήσιμός σοι ἦν».
Γεωργὸς καὶ οἱ παῖδες αὐτοῦ
Γεωργός τις μέλλων ἀπαλλαγήσεσθαι τοῦ βίου καὶ βουλόμενος συλλεγῆναι τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας πρὶν ἀπαλλαγῆναι ἀπ' ἀλλήλων, μετεπέμψατο αὐτοὺς καὶ πρὸς τοὺς συλλεγέντας ἔλεγε τάδε· «Ὦ παῖδες ἐμοί, ἐγὼ μὲν ἤδη τοῦ βίου ἀπαλλαγήσομαι, ὑμᾶς δὲ ὑπ' ἐμοῦ τραφέντας σκέψασθαι δεῖ, ὅπως τὸ λοιπὸν τραφήσεσθε. Τόδε οὖν μόνον ὑμῖν λέγω, ὅτι ἐν τῇ ἀμπέλῳ θησαυρὸς κέκρυπται· ζητούντων δὲ ὑμῶν τἀληθῆ λέξας ἐξελεγχθήσομαι». Ταῦτα λέξας ὁ μὲν γεωργὸς μεταστραφεὶς ἀπηλλάγη τοῦ βίου. Οἱ δὲ παῖδες τοῦ πατρὸς ταφέντος οἰόμενοι θησαυρὸν ἐν τῇ γῇ κεκρύφθαι, πρὸς τὸ σκάπτειν ἐτράποντο· θησαυρὸς δὲ οὐκ ἐξεσκάφη, ἡ δ' ἄμπελος καλῶς σκαφεῖσα πολλαπλασίονα τὸν καρπὸν ἔφερεν.
Ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι κάματος θησαυρός ἐστι τοῖς ἀνθρώποις.
1. Ἡ τῶν Λακεδαιμονίων ἡγεμονία ὑπὸ τῶν Θηβαίων κατελύθη. 2. ῎Ανευ ὁμονοίας οὐκ ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη. 3. Μὴ φοβήθητι περὶ τῆς κοινῆς σωτηρίας. 4. Οἱ πολέμιοι ἐφοβήθησαν, μὴ κυκλωθεῖεν. 5. Σπαρτιάτης τις ἐρωτηθείς, τί παιδευθήσοιτο ξένος ὑπὸ τῶν Σπαρτιατῶν ἀπαιδεύτων ὄντων· «Παιδευθήσεται, — ἔφη, — βραχέως λέγειν». 6. Σόλων ἐρωτηθείς, πῶς ἂν ἡ πόλις εὖ οἰκηθείη· «Ἐὰν οἱ μὲν πολῖται, — ἔφη, — τοῖς ἄρχουσι πείθωνται, οἱ δ' ἄρχοντες τοῖς νόμοις». 7. Κῦρος ὁ Δαρείου κατεπέμφθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς σατράπης Λυδίας καὶ Φρυγίας καὶ Καππαδοκίας. 8. Οἱ Κύκλωπες ὑπ' Οὐρανοῦ δεθέντες εἰς Τάρταρον ἐῤῥίφθησαν, ἔπειτα δὲ ὑπὸ Διὸς ἐλύθησαν. 9. Οὗ ἄν τις ὑπ' ἄρχοντος ταχθῇ, ἐνταῦθα δεῖ μένοντα κινδυνεύειν. 10. Οἱ ψεῦσται ἐξελεγχθήσονταί ποτε ἔργῳ. 11. Γοργίας ὑπὸ Σωκράτους ἐν τοῖς λόγοις συμποδισθεὶς ἠναγκάσθη ἐναντία αὐτὸς αὑτῷ λέγειν. 12. Οἱ Τρῶες ἐνόμιζον τὴν πόλιν ὑφ' Ἕκτορος σωθήσεσθαι. 13. Πτολεμαῖος, ὁ Μακεδονίας βασιλεύς, ὑπὸ Γαλατῶν ἐσφάγη, καὶ πᾶσα ἡ Μακεδονικὴ δύναμις κατεκόπη. 14. Ἐν τῷ Πελοποννησιακῷ πολέμῳ πολὺ ἐβλάβησαν οἱ Ἀθηναῖοι. 15. Ὁ τὰ κλαπέντα κρύπτων τοῦ κεκλοφότος οὐδὲν κρείττων ἐστίν. 16. Τοὺς προδότας οἱ Ἀθηναῖοι οὐδ' ἐν τῇ χώρᾳ ταφῆναι ἐπέτρεψαν τοῖς οἰκείοις. 17. Οἱ ἐν Μαραθῶνι κατακοπέντες αὐτοῦ ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ἐτάφησαν, τὰ δ' ὀνόματα αὐτῶν ἐν δέκα στήλαις ἀνεγράφη. 18. Μαχομένων ἀλλήλοις τῶν ἀμφὶ Κῦρον καὶ βασιλέα Κῦρος αὐτὸς πληγεὶς ἐτελεύτησε καὶ οἱ σὺν αὐτῷ κατεσφάγησαν.
Упражнения. Проспрягать в аористе и будущем времени пассива глаголы παιδεύω и βλάπτω (aor. ἐβλάβην). Образовать шесть главных форм от глаголов: παιδεύω, τιμάω, ποιέω, στεφανόω, κρύπτω, τάττω, γυμνάζω, πείθω.